Skrzynia biegów w pojazdach użytkowych

W pojazdach użytkowych, bez względu na markę, można spotkać trzy typy skrzyń biegów: skrzynie manualne, skrzynie manualne zautomatyzowane i skrzynie automatyczne.

Skrzynie manualne

W skrzyniach manualnych zmiana biegów odbywa się za pomocą dźwigni połączonej ze skrzynią za pomocą linek lub drążka. W niektórych pojazdach można spotkać system zwany HGS w MAN lub HPS MB, co w tłumaczeniu z języka niemieckiego oznacza hydrauliczno-pneumatyczną zmianę biegów i o ile wcześniej wymienione rodzaje sterowania nie stwarzają większych problemów w naprawie, to ten system potrafi spędzić sen z powiek niejednego mechanika.

Problem polega na tym, że niełatwo jest zdiagnozować uszkodzenie (system nie zapowietrza się samoistnie). Po wymianie uszkodzonych elementów odpowietrzenie układu bez narzędzi specjalnych jest wręcz niemożliwe. Drugim problemem jest zalanie systemu odpowiednim płynem, kolor korka zbiorniczka informuje nas o rodzaju płynu. Korek czarny to płyn DOT 4, korek zielony – płyn pentosin. Należy jeszcze wspomnieć, iż niektóre pompy HPS są dodatkowo wyposażone w czujniki ciśnienia płynu i w przypadku błędnych wskazań zamiast wspomagać przełączanie sprężonym powietrzem, blokują, kumulując ciśnienie przeciwsobne.

Skrzynie zautomatyzowane

Prekursorem w sterowaniu skrzynią manualną za pomocą komputera jest Mercedes Benz, który w 1986 roku wraz z firmą Wabco zbudował i wdrożył do seryjnej produkcji system zwany EPS (sterowanie elektroniczno-pneumatyczne). W modelu Actros EPS został rozbudowany i otrzymał nazwę Teligent, a różnił się tym od dotychczasowego systemu, że kierowca w zależności od potrzeb mógł dowolnie przełączać na tryb manualny, półautomatyczny (bez obsługi sprzęgła) lub automatyczny. Do najbardziej popularnych skrzyń zautomatyzowanych można dodać skrzynię AS TRONIC należącą do niemieckiego koncernu ZF Friedrichshafen AG, którą można było przez kilkanaście lat spotkać w pojazdach MAN, DAF, Iveco i Renault oraz w autokarach turystycznych. Obecnie skrzynia AS TRONIC została zastąpiona przez skrzynię TRAXON, która jest montowana m.in. w najnowszej ciężarówce Ford Trucks o nazwie F-MAX, który jest już dostępny w Polsce.

Należy wspomnieć jeszcze, że Volvo Truck opracowało własną skrzynię o nazwie I-shift, która jest obecnie montowana w autach należących do tego koncernu. W odróżnieniu od skrzyń automatycznych wszystkie skrzynie manualne i zautomatyzowane są zalewane olejem przekładniowym klasy GL4. Uniwersalnym olejem spełniającym wymogi wszystkich producentów w/w skrzyń jest olej Ecofluid M firmy ZF, a w szczególności w przypadkach, w których nie mamy pewności czy w danej skrzyni są zastosowane synchronizatory karbonowe, czy molibdenowe.

Skrzynie automatyczne

Liderem wśród skrzyń automatycznych na rynku europejskim jest niemiecki ZF, a najbardziej popularną skrzynią automatyczną Ecomat o momencie obrotowym od 800 do 1750 Nm. Jest to sześciobiegowa skrzynia produkowana od lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia, montowana w szerokiej gamie samochodów użytkowych, autobusach miejskich, maszynach budowlanych oraz pojazdach militarnych (Rosomak).